W dniu dzisiejszym, 15 listopada 2024 r. przed pomnikiem – pamięci „Powstania Szkoły Rolniczej w Sokołówku” – Gmina Ciechanów spotkali się mieszkańcy, przedstawiciele stowarzyszeń i samorządowcy, aby upamiętnić 115. rocznicę powstania Szkoły Ludowej w Sokołówku. Swoją obecnością zaszczycili:
- Maria Klonowska – Prezes stowarzyszenia „SOKOŁÓWEK” im. Tomasza Klonowskiego i członkowie stowarzyszenia.
- Stefan Pawłowski – Wójt Gminy Ciechanów
- Krzysztof Głowacki – Zastępca Wójta Gminy Ciechanów
- Robert Morawski – Wicestarosta Powiatu Ciechanowskiego
- Elżbieta Szymanik – Przewodnicząca Rady Powiatu Ciechanowskiego, Zastępca Dyrektora – Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych
- Adam Krzemiński poseł na Sejm X kadencji, prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Ciechanowskiej
- Bernard Grzankowski – Wiceprezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Ciechanowskiej
Spotkanie rozpoczęło się od przemówienia Marii Klonowskiej – Prezes stowarzyszenia „SOKOŁÓWEK” która przypomniała rys historyczny tego miejsca w którym się wszyscy znajdujemy.
Urodził się 24 lutego 1850 r. w majątku rodzinnym w Kownatach Wojnowych. W młodości dużo podróżował, m.in. do Rosji carskiej, gdzie nie tylko wiele się nauczył, ale również zarobił pieniądze, dzięki którym po powrocie mógł w 1874 r. kupić podupadły majątek Sokołówko. Gospodarował tam wraz z żoną Marią z Dramińskich przez 25 lat. Zdobyta wiedza i umiejętności sprawiły, że przekształcił Sokołówek w doskonale zarządzane i przynoszące spore dochody gospodarstwo.
Był człowiekiem o rozległych zainteresowaniach i pozytywistycznych poglądach. Jego dworek w Sokołówku gościł zarówno młodą inteligencję o szlacheckim pochodzeniu, jak i ludzi związanych z życiem społecznym, dyskutujących o sposobach wyjścia z zapaści ekonomiczno-gospodarczej ziem polskich zniewolonych przez zaborców.
Jako reprezentant szlachty zaściankowej, nieróżniącej się sposobem gospodarowania od chłopów, Klonowski wyróżniał się jednak odmiennym sposobem pojmowania powinności obywatelskich. Dostrzegał nędzę i ciemnotę chłopów, upatrując szansę na zmiany wsi w oświacie najuboższej części społeczeństwa. Państwo Klonowscy byli małżeństwem bezdzietnym co w dużej mierze zaważyło na losach Sokołówka. Tomasz Klonowski zmarł w 1899 r. i pochowany został w Ciechanowie.
Testament – Tomasza Klonowskiego
Na wypadek mej śmierci, majątkiem moim, jaki po mnie zostanie , rozporządzam w taki sposób: majątek ziemski Sokołówko, fortuny szlacheckie na Atlach i łąkę z olszyną na Niechodzinie w powiecie ciechanowskim położone, z budynkami, z inwentarzem żywym i martwym ze wszystkim co stanowi nieruchomość z przeznaczenia, zapisuje na własność przyszłej szkole rolniczej w Sokołówku, niższej, dla młodzieży pochodzenia polskiego, wyznania rzymsko-katolickiego, z warunkiem aby po śmierci mej żony Marii z Dramińskich Klonowskiej z dochodów z zapisanego przeze mnie majątku Sokołówko z przyległościami była urządzona niższa Szkoła Rolnicza w Sokołówku i aby ta szkoła w Sokołówku istniała wiecznemi czasy…
Zadaniem szkoły, miało być wykształcenie młodzieży, która pozostanie na wsi, ale będzie gospodarować inaczej niż ich ojcowie.
Otwarcie szkoły
Po wielu perypetiach szkoła została otwarta 15 listopada 1909 roku pod nazwą „Sielsko-Choziajstwiennaja Fierma im. T. Klonowskogo” z językiem polskim jako wykładowym na zajęciach praktycznych. Do szkoły początkowo przyjmowani byli synowie chłopów, mający 18 lat, umiejący czytać i pisać. Nauka była bezpłatna, pobierano tylko czesne 5 rubli, a od 1912 roku – 7 rubli miesięcznie na wyżywienie i mieszkanie.
Do I wojny światowej szkołę ukończyło 200 słuchaczy. Szkoła w Sokołówku nie tylko przygotowywała do pracy w gospodarstwie, ale też dawała podstawy ogólnego wykształcenia. W procesie kształcenia zwracano też uwagę na kształtowanie świadomości narodowej. Wykładowców i instruktorów prowadzących zajęcia z młodzieżą dobierano starannie. Wśród osób prowadzących zajęcia znaleźli się ludzie nie tylko o wysokich kwalifikacjach zawodowych, lecz również o wysokiej kulturze duchowej, o nastawieniu patriotycznym i ludowym.
Należeli do nich między innymi: Jadwiga Dziubińska, Maksymilian Malinowski, Stanisław Wojciechowski – późniejszy prezydent RP, Aleksander Świętochowski, Marcin Kacprzak, Alfons i Eugenia Erdmanowie, Marcjan Zienkiewicz, czech Zdenek Gayer, Ludwik Krzywicki, Aleksandra Bąkowska, Irena Kosmowska, Stefania Sempołowska.
Okres międzywojenny
W okresie międzywojennym ukończono budowę głównego budynku szkoły, w którym znalazły siedzibę Uniwersytet Ludowy dla dziewcząt, Seminarium dla Nauczycielek Szkół Rolniczych, kursy męskie i przedszkole. Sokołówek w okresie międzywojennym stał się ważnym ośrodkiem oświaty rolniczej o zasięgu krajowym. Szkoła w okresie międzywojennym przekształciła się w szeroko promieniujący poza granice regionu ośrodek kultury i edukacji rolniczej. W szkole prowadzono kursy rolnicze dla osadników wojskowych, mających zasiedlać wschodnią część Polski po I wojnie światowej, kursy dla dziewcząt, kursy mleczarskie.
Z Sokołówka wyszło wielu wybitnych działaczy okresu międzywojennego m.in. Piotr Sobczyk – prezes Zjednoczonych Izb Rolniczych i poseł na Sejm, Wojciech Sosiński – poseł na Sejm, Stanisław Kielak – vice marszałek Sejmu, Kajetan Sawczuk – znakomity poeta chłopski. Wszyscy absolwenci wyróżniali się w swoim środowisku wyższym poziomem gospodarowania, większym uspołecznieniem oraz wyższą kulturą osobistą.
Wysoką ocenę wystawił Sokołówkowi prezydent Ignacy Mościcki, który gościł w szkołach w 1930 roku. Po zapoznaniu się z funkcjonowaniem szkoły nazwał ją: ,,Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego Ziemi Ciechanowskiej jako że żadna inna nie dorównuje jej rozmachem ,wielkością wykładanych przedmiotów i swoim zasięgiem oddziaływania” .
II wojna światowa
Niestety położyła kres istnienia tej placówki oświatowej. W Sokołówku powstała jedna z baz Luftwaffe, lotnisko i ośrodek szkolenia pilotów. Opuszczając, to miejsce hitlerowcy wysadzili wszystko w powietrze. Szkoły nigdy nie reaktywowano mimo ogromnych wysiłków córki Franciszka Rajkowskiego – Reginy Zienkiewiczowej, głównej patronki Sokołówka od 1909 roku.
Dwór Klonowskich w Sokołówku. Spalony przez Niemców w 1945 r. Odtworzony na podstawie zachowanych wspomnień głównie ciechanowskiego nestora Jerzego Olszewskiego, namalował w 2012 r. artysta malarz – Marek Zalewski
Reparacje wojenne
W tym miejscu należy wspomnieć o reparacjach wojennych jakie należą się naszej Ojczyźnie za ogromną skalę zniszczeń i morderstw na narodzie polskim jakich dopuścili się żołnierze i urzędnicy Niemieccy. Jeśli Niemcy wypłaciliby odszkodowanie za dokonanie zniszczeń Szkoła Rolnicza w Sokołówku już dawno by istniała. Takich miejsc jak Sokołówek zniszczonych przez Niemców podczas II Wojny Światowej ma każda Gmina, Miasto, Powiat…
Donald Tusk – Prezes Rady Ministrów – temat reparacji na spotkaniu z wyborcami skomentował następująco: „z jakiej paki…” – link do video
Andrzej Duda – Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej – temat reparacji skomentował – link do video…
Stefan Pawłowski – Wójt Gminy Ciechanów i Krzysztof Głowacki – Zastępca Wójta Gminy Ciechanów składają kwiaty.
Po przemówieniu Marii Klonowskiej – Prezes stowarzyszenia „SOKOŁÓWEK” zgromadzeni goście złożyli kwiaty pod pomnikiem „Powstania Szkoły Rolniczej w Sokołówku” oraz wykonano pamiątkową fotografię.
Stefan Pawłowski – Wójt Gminy Ciechanów
Uniwersytet Ludowy – piękna, spuścizna naszych przodków i ideą moją oraz moich współpracowników jest odbudowanie tego obiektu byłego Uniwersytetu Ludowego wraz z całą rekonstrukcją parku 1:1. Taki budynek mógłby pełnić funkcję Gminnego Ośrodka Kultury jak i miejsce do wspólnych spotkań…
Więcej informacji o historii Sokołówka i ciekawych losach ludzi związanych z Sokołówkiem na stronie Stowarzyszenia Sokołówek http://sokolowek.pl
Zdjęcia: Ciech24.pl
Źródło historyczne: Stowarzyszenie Sokołówek