Na ratunek zabytkowym grobowcom zasłużonych na ciechanowskim cmentarzu Tomasz Klonowski
O Tomaszu Klonowskim z Sokołówka było głośno w ostatnim roku XIX w., kiedy to popularna w Królestwie Polskim „Gazeta Świąteczna „w cotygodniowym dziale WIESCI podała krótką, aczkolwiek wymowną informację:
,,zmarły niedawno pod Ciechanowem w guberni płockiej właściciel ziemski, T. Klonowski zapisał cały swój majątek na założenie w nim szkoły rolniczej. Gotowiznę zaś, 6000 rubli rozdzielił między służbę, nie pomijając żadnego z pracowników. Sokołówek oceniają na 50.000 carskich rubli. Głównym wykonawcą zapisu zmarły ustanowił dr Rajkowskiego z Ciechanowa…”
Testament dość głośno komentowany w kołach ziemiańskich (nie zawsze przychylnie – T. Klonowski był pierwszym i jedynym wówczas ziemianinem na Mazowszu Północnym przekazującym cały swój majątek społeczeństwu) nie spodobał się przede wszystkim rodzinie, głównie siostrze Mariannie Dramińskiej właścicielce 186 ha majątku w Kownatach.
Dokonał się natomiast za przyzwoleniem żony Tomasza Klonowskiego, Marii z Dramińskich, córce warszawskiego sędziego Sądu Okręgowego Szczepana Dramińskiego. Zrzekła się swego udziału w majątku ziemskim i mimo zapisanego dożywocia na Sokołówku, prawa do zamieszkiwania i korzystania z określonych profitów majątku oraz rocznej renty w wysokości 1000 rubli od dzierżawcy wkrótce po śmierci męża wróciła do Warszawy skąd pochodziła. Tomasz Klonowski zmarł 26 czerwca 1899r.
Trumnę ze zwłokami nieśli na ramionach z Sokołówka na cmentarz parafialny w Ciechanowie, wdzięczni za otrzymaną pieniężną odprawę chłopi z folwarku.
Został pochowany przy głównej alei cmentarza w reprezentacyjnym jak na owe czasy grobowcu z piaskowca szydłowieckiego, z inskrypcją zachowaną do dzisiejszych czasów:
Tomasz Klonowski
Cześć pamięci zacnego człowieka i przyjaciela ludu. Wartość majątku liczącego 250 ha, wg współczesnej wyceny to kwota ok. 3,5 miliona złotych, które – jako bezdzietny – zamiast zapisać rodzinie, (uważał swoją rodzinę za zamożną) zainwestował w tak niepewny interes, jak kształcenie zaniedbanej pod względem oświaty młodzieży wiejskiej.
Pragnął, aby w jego majątku powstała dobrze zorganizowana, prężna, bezpłatna, polska szkoła, stojąca otworem dla tych, których nie stać było na naukę.
Wszystkim zajął się Franciszek Rajkowski – przyjaciel Tomasza Klonowskiego, ciechanowski lekarz i społecznik.
Być może to on zaszczepił w jego głowie ten pomysł. Rajkowski został ustanowiony „piastunem” i kuratorem pozytywistycznej i zaraniarskiej idei, aby poprzez oświatę, poprzez zdobyte wykształcenie chłopi przestali być zależni od łaski pańskiej, aby mogli się całkowicie wyzwolić, być równorzędnymi partnerami dla szlachty i kleru.
Dwór w Sokołówku
W majątku Sokołówek powstał w pierwszej połowie XX wieku ośrodek oświaty rolniczej, które tak oceniał Aleksander Świętochowski…
,,placówki oświatowe dla ludu posiadają u nas większą wartość niż uniwersytety, a każdy wychowanek takiej placówki staje się dla swojego otoczenia ośrodkiem postępu pod każdym względem”.
Bez darowizny Tomasza Klonowskiego powstanie takiej placówki byłoby niemożliwe.
W tych małych placówkach – powie ktoś wiejskich szkółkach – toczyła się walka o pozyskanie dla sprawy odzyskania niepodległości umysłów, serc i czynów i bagnetów chłopstwa, bez których wszystkie podejmowanie próby niepodległościowe w poprzednich epokach kończyły się fiaskiem.
Wspomnę tylko, że w okresie międzywojennym w Sokołówku powstała cała sieć placówek oświatowych o różnym stopniu organizacyjnym. Niektóre przetrwały do wybuchy II wojny światowej inne trwały tylko sezon. Gdy wybuchła wojna na gruntach szkolnych Niemcy utworzyli lotnisko najpierw bojowe a później szkoleniowe.
Bez poparcia przez chłopów upadło powstanie listopadowe, styczniowe. Historia szkoły Sokołówku to materiał na odrębne opracowanie i nie o tym chciałabym teraz pisać.
Plan majątku w Sokołówku 1912r.
W zabudowaniach szkolnych mieścił się sztab jednej z baz Luftwaffe, a opuszczając w 1945r zabudowania szkolne zburzyli, folwark spalili. Majątek ofiarowany szkole przez Klonowskiego został objęty reformą rolną, mimo że nie stanowił własności prywatnej. Franciszek Rajkowski w roku 1908 utworzył Fundację im. Tomasza Klonowskiego, która wybudowała i prowadziła szkołę.
Tomasz Klonowski wkrótce po sporządzeniu testamentu zmarł w wieku 49 lat. Nie zdążył zrealizować swoich planów i chciałoby się powiedzieć, swojego pomysłu na niepodległość.
Doskonale rozumiał, że najlepszą inwestycją jest inwestycja w człowieka, w jego wykształcenie, w jego rozwój i doskonalenie. Wiedział, że oprócz wiedzy praktycznej jak na tej ukochanej przez niego ziemi lepiej gospodarować, trzeba nauczyć chłopów miłości do Ojczyzny, aby gdy zajdzie potrzeba, potrafili zawalczyć o jej niepodległość.
Pierwsza wojna światowa, a później wojna bolszewicka potwierdziła, że takie właśnie wychowanie „sokołowiacy”- bo tak nazywano absolwentów szkoły – w Sokołówku otrzymali.
Wielu z nich wstąpiło do POW, legionów a w 1920r w odpowiedzi na odezwę naczelnego wodza Józefa Piłsudskiego z dnia 3 lipca 1920r uczestnicy ostatniego kursu z jego kierownikiem Stanisławem Sobkiem na czele wstąpili do Armii Wyzwoleńczej.
Do naszych czasów po tej chlubnej historii przetrwał jedynie Park Podworski w Sokołówku, zdziczały, zaniedbany, fragment budynku szkolnego (w którego części nie zadziałał materiał wybuchowy podłożony przez Niemców) oraz zniszczony przez upływ czasu grobowiec Tomasza Klonowskiego na cmentarzu parafialnym w Ciechanowie.
Grobowiec Tomasza Klonowskiego na cmentarzu parafialnym w Ciechanowie.
Stowarzyszenie „Sokołówek „ od wielu lat stara się przywracać pamięć o tej placówce i jego twórcach, współpracujemy z właścicielem Parku (gmina Ciechanów) jeśli chodzi o porządkowanie Parku oraz podjęliśmy działania wspólnie z Ciechanowskim Wolontariatem Pamięci na rzecz odnowienia grobowca Tomasza Klonowskiego.
Otrzymaliśmy wsparcie finansowe połowę wymaganej sumy na ten cel od Wojewódzkiego. Konserwatora Zabytków, drugą połowę musimy zdobyć.
Postanowiliśmy zwrócić się do mieszkańców Ziemi Ciechanowskiej z prośbą o wsparcie tej inicjatywy również za pośrednictwem portalu Ciech24.pl
Będzie to dowód uznania i wdzięczności dla człowieka, który ofiarował wszystko czego się w życiu dorobił społeczeństwu. Nie budował sobie okazałej siedziby, chociaż stać go na to było, lecz zainwestował wszystko w tak niepewny interes jakim była wówczas polska oświata, pamiętając, że były to czasy zaborów i zaborca o kształceniem Polaków nie był zainteresowany.
Każda złotówka ofiarowana na ten cel przez państwa dzisiaj to dowód naszego patriotyzmu i wdzięczności dla tych, którym nie było dane żyć w wolnej Polsce.
Podajemy konto na które gorąco, serdecznie Państwa zapraszamy o wpłatę chociażby najdrobniejszych kwot, tak jak w przeszłości z datków społecznych zbudowano tą szkołę.
W imieniu Komitetu Rewitalizacji Nagrobka
Tomasza Klonowskiego – Maria Klonowska Prezes Stowarzyszenia „Sokołówek”
Wpłaty prosimy kierować
BS Płońsk O/Ciechanów
Nazwa rachunku: Stowarzyszenie „Sokołówek” im. T.Klonowskiego
Nr rachunku: 85 8230 0007 3002 3172 2000 0001
Z dopiskiem: na renowację nagrobka T.Klonowskiego