Z Robertem Morawskim, dyrektorem Powiatowego Urzędu Pracy w Ciechanowie rozmawia Dariusz Węcławski.
DW: Witam w nowym roku. To dobry czas na podsumowanie tego, co było i porozmawianie o planach na następne 12 miesięcy.
RM: Owszem, jesteśmy już po wcześniejszej analizie zmiany na rynku pracy powiatu ciechanowskiego na przestrzeni ostatnich 10 lat w oparciu o dane statystyczne PUP w Ciechanowie za okres od 2012 roku do 2021 roku. Opracowaliśmy również podsumowanie działań zrealizowanych w 2022 roku.
DW: I co z nich wynika?
RM: Otóż są to analizy sięgające głęboko, bo aż dziesięć lat wstecz.
DW: Jaki jest sens cofania się w aż tak daleka przeszłość?
RM: Pokazują nam one pewnie długookresowe trendy. Na ich podstawie możemy wyciągać wnioski na przyszłość. Dają nam informację czy, na ile i w jakich obszarach działania PUP są skuteczne oraz co należy zmienić i poprawić.
DW: Jakie zatem są wnioski?
RM: Może zanim do tego dojdziemy przybliżę charakterystykę naszego rynku pracy. Rynek pracy powiatu ciechanowskiego obejmuje swym zasięgiem dziewięć gmin i dwa miasta: Ciechanów i Glinojeck. Powiat ma charakter rolniczo-przemysłowy. Korzystne usytuowanie w niewielkiej odległości od stolicy pozytywnie wpływa na zatrudnienie mieszkańców.
Lokalny rynek pracy ukształtowany jest przede wszystkim przez małe firmy i jednoosobowe działalności gospodarcze. Przeważają zakłady usługowe, handlowe i budowlane. W powiecie jest też kilka dużych zakładów produkcyjnych działających w branży poligraficznej, celulozowo-papierniczej, metalowej i przetwórstwa spożywczego. Wpływają one korzystnie na nasz rynek pracy.
DW: Ile jest tych zakładów pracy i ilu zatrudniają pracowników?
RM: Z danych GUS na 31.12.2020 rok wynika, że w powiecie ciechanowskim: w rejestrze REGON zarejestrowanych było 7725 podmiotów gospodarki narodowej, z czego 6 080 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Wśród podmiotów posiadających osobowość prawną najwięcej (350) było spółek cywilnych.
DW: A zatrudnienie, wynagrodzenie?
RM: Pod kątem liczby zatrudnionych pracowników najwięcej bo 7446 było mikro – przedsiębiorstw, zatrudniających do 9 pracowników. Na 1000 mieszkańców pracowało 215 osób. To niestety wartość znacznie mniejsza od wartości dla województwa mazowieckiego i dla Polski).
Ciekawe, że większy odsetek w grupie pracujących stanowiły kobiety: 50,8 % . W 2020 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie ciechanowskim wynosiło 4967,97 PLN. To też mniej, bo tylko 89.90 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce.
DW: Czy miejsce zamieszkania pokrywa się z miejscem pracy?
RM: Nie do końca. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców powiatu ciechanowskiego prawie 5300 osób wyjeżdżało do pracy do innych gmin, a prawie 3400 pracujących przyjeżdżało do pracy spoza gminy.
DW: A jak pandemia wpływała, może nawet wciąż wpływa na sytuacje na rynku pracy?
RM: W okresie od 14 do 20 marca 2020 obowiązywał w Polsce stan zagrożenia epidemicznego, a od 20 marca 2020 roku do 15 maja 2022 roku, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia obowiązywał w Polsce stan epidemii. Od 16 maja 2022 roku obowiązuje ponownie stan zagrożenia epidemicznego.
Stopa bezrobocia w powiecie wzrosła w 2020 roku do 9,4% w porównaniu z 8,9% w 2019, by w 2021 roku spaść do 8,3%. Aktualnie sytuacja zatrudnieniowa na lokalnym rynku pracy powiatu ciechanowskiego jest stabilna. Pandemia była sprawdzianem umiejętności adaptacyjnych dla wielu firm.
Obostrzenia i lockdown sprawiły, że przez moment obawy o utrzymanie stanowisk pracy były wyższe, a szala rynku przechyliła na stronę pracodawców. Trend ten jednak ponownie się odwrócił, zwłaszcza wśród tych zawodów, w których praca zdalna lub hybrydowa nie jest już problemem. Jest to istotna zmiana i sytuacja, która nie miała miejsca od kilkudziesięciu lat.
Najnowsze badania rynku pracy wskazują, że w nowej po pandemicznej rzeczywistości niezbędne jest wdrożenie na stałe elastycznych modeli pracy, ponieważ praca zdalna nie zniknie wraz z pandemią.
DW. A jaki wpływ ma wojna w Ukrainie?
RM: Sytuacja na rynku pracy całej Polski uległa zmianie po 24 lutego 2022 r. w związku z wojną w Ukrainie. Zaobserwowano odpływ z naszego rynku pracy części pracowników sezonowych (szczególnie w budownictwie) obywateli Ukrainy – mężczyzn, którzy wrócili do swojego kraju.
W zamian za nich nasz rynek pracy przyjął setki tysięcy Ukraińskich kobiet. Aktywizacja zawodowa tej grupy jest szczególnie utrudniona ze względu na barierę językową i brak dokumentów potwierdzających kwalifikacje, uprawnienia i doświadczenie zawodowe. Dużym problemem w aktywizacji zawodowej kobiet z Ukrainy okazała się również potrzeba sprawowania bezpośredniej opieki nad dziećmi.
Ogólnopolskie analizy rynku pracy wskazują na jeszcze jeden bieżący problem, a mianowicie wzrost liczby pracowników przebywających na zwolnieniach lekarskich w związku z problemami psychicznymi, szczególnie depresją. Dla wielu osób pandemia i wojna w Ukrainie przybierają postać traumy, a objawy przypominają zespół stresu pourazowego.
Trudne doświadczenia ostatnich miesięcy powodują u wielu pracowników przewartościowania w życiu i gotowość porzucenia dotychczasowego zatrudnienia pod wpływem niewielkiego impulsu. Nikt nie był przygotowany na tak wiele zmian w tak krótkim czasie i w tak wielu obszarach życia.
DW: Jakie wnioski wyciąga pan ze wspomnianych dziesięcioletnich analiz?
RM: Po pierwsze, stopa bezrobocia w powiecie ciechanowskim sukcesywnie spada, z 17,3% w roku 2021 do 8,3% w roku 2021. To spadek po ponad połowę. Wyjątkiem był tu wspomniany rok 2020, kiedy nastąpił nieznaczny jej wzrost, co wiążemy z obostrzeniami pandemicznymi. I to jest wiadomość pozytywna.
Potwierdza to liczba bezrobotnych z 5792 osób w roku 2012 do 2756 osób na koniec 2022 roku. To spadek o ponad 3 tysiące osób. Tu również wyjątkiem był pandemiczny rok 2020, kiedy liczba bezrobotnych wzrosła o 177 osób w porównaniu do roku 2019.
DW: Zatem tylko się cieszyć.
RM: Niekoniecznie. Wciąż stopa bezrobocia w powiecie ciechanowskim jest dużo wyższa niż w Polsce i Województwie Mazowieckim. W 2012 roku w naszym powiecie wynosiła ona 17,3%, podczas gdy w Polsce 13,4%, a w Województwie Mazowieckim tylko 10,7%. Na koniec 2021 roku w powiecie jest to 8,3%, w Polsce 5,4%, natomiast w województwie 4,6%. To już nie jest wniosek pozytywny.
DW: Jak zmieniała się liczba ofert pracy?
RM: początkowo wzrastała z 1179 w roku 2012 do 3161 w 2017 roku, kiedy było apogeum i znów zaczęła spadać. Na koniec roku 2021 wyniosła 1563 ofert. Najmniej ofert było we wspominanym już, wyjątkowym roku 2020.
W 2012 roku na jedno miejsce pracy przypadało prawie 5 zarejestrowanych bezrobotnych, po 10 latach na 1 miejsce przypadało 2 bezrobotnych. Największy przełom ofertowy odnotowano w 2017 r. kiedy to dla przeszło 3600 osób bezrobotnych Urząd posiadał oferty na prawie 3200 miejsc pracy. Każdy mógł skorzystać ze skierowania do pracodawcy.
Aktualny rynek pracy, nie tylko naszego powiatu, boryka się z problemem deficytów kadrowych. Spada liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych, a wzrasta zapotrzebowanie na nowych pracowników. Utrzymuje się wysoka liczba ofert i miejsc pracy. Obserwujemy obniżenie wymagań ofertowych. Pracodawcy wykazują gotowość przyuczenia pracowników do pracy na stanowisku, zainteresowani są zatrudnieniem osób zmotywowanych do pracy.
Na przestrzeni minionych 10 lat zaobserwowano narastający problem realizacji ofert pracy. Głównej przyczyny należy upatrywać w warunkach płacowych. Większość ofert pracy zgłaszanych do tut. Urzędu, niezależnie od rodzaju pracy i odpowiedzialności na stanowisku wskazuje możliwość uzyskania wynagrodzenia minimalnego.
DW: Jak zmienia się struktura bezrobotnych?
RM: znacznie wzrosła liczba osób uprawnionych do zasiłku, od najniższego poziomu w analizowanym okresie 11,3 % w 2015 r. do 21,5 %, aktualnie prawie 1/5 osób posiada prawo do zasiłku. W porównaniu do 2012 r. wzrosła liczba długotrwale bezrobotnych, aktualnie stanowią oni 56 % osób będących w ewidencji PUP.
Wzrosła też liczba osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, najmniej było ich na koniec 2013 r. – 31,1,%, najwięcej 38,7 % w 2019 roku, Na bardzo wysokim poziomie bezrobocia utrzymuje się grupa osób powyżej 50 roku życia, stanowią oni prawie 1/3 wszystkich zarejestrowanych. Reasumując, wśród zarejestrowanych osób bezrobotnych mamy liczną grupę osób długotrwale bezrobotnych, bez kwalifikacji, w starszym wieku, co znacznie utrudnia aktywizację zawodową. Ponadto wiele osób pobierających zasiłek unika podjęcia zatrudnienia.
DW: Czy wiele osób bezrobotnych znajduje pracę?
RM: Na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia zaobserwowano spadek zainteresowania ze strony osób bezrobotnych różnymi formami aktywizacji zawodowej. Przejawia się to wzrostem rezygnacji ze staży, szkoleń, wykonywania prac społecznie-użytecznych, nieuzasadnionych odmów przyjęcia propozycji pracy.
Na początku minionego dziesięciolecia liczba osób chętnych do udziału w różnorodnych szkoleniach znacznie przewyższała możliwości finansowe Urzędu w zakresie aktywizacji poprzez tę formę wsparcia. Aktualnie, niezależnie od proponowanej tematyki szkolenia brak jest chętnych do podnoszenia kompetencji zawodowych, zdobywania wiedzy i umiejętności.
Budującym zjawiskiem jest fakt, że najwięcej osób bezrobotnych wyrejestrowuje się z ewidencji Urzędu ze względu na podjęcie zatrudnienia, na przestrzeni analizowanego dziesięciolecia zawsze była to grupa osób powyżej 50 %, a w 2021 r. stanowiła ona przeszło 63 % wszystkich wyrejestrowanych. Należy pamiętać, że w grupie tej są również bezrobotni, wspierani przez Urząd w zatrudnieniu subsydiowanym.
Na wysokim poziomie utrzymuje się odsetek osób niepotwierdzających gotowości do podjęcia pracy oraz odmawiających bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji pracy. Nadal wiele osób rejestruje się w celu uzyskania ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego.
DW: Czy osoby które podejmą pracę samodzielnie tracą automatycznie pomoc z PUP?
RM: Nie. Istnieje cos takiego jak dodatek aktywizacyjny. Dodatek aktywizacyjny zwany również dodatkiem za znalezienie pracy przysługuje: bezrobotnym z prawem do zasiłku, którzy z własnej inicjatywy podejmą zatrudnienie lub inną pracę zarobkową oraz osobom, które w wyniku skierowania przez urząd pracy podejmą zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy i będą otrzymywać wynagrodzenie niższe od minimalnego.
Dodatek aktywizacyjny jest wypłacany pracującym przez Powiatowy Urząd Pracy: przez połowę okresu, w jakim danej osobie przysługiwałby zasiłek – w przypadku osób, które samodzielnie znalazły zatrudnienie.
Dodatek wynosi maksymalnie 50% zasiłku dla bezrobotnych oraz przez cały okres, w jakim danej osobie przysługiwałby zasiłek – w przypadku osób, które podjęły zatrudnienie na podstawie skierowania przez urząd. Wysokość dodatku aktywizacyjnego dla tej kategorii osób, to różnica między otrzymywanym a minimalnym wynagrodzeniem, nie więcej jednak niż 50% wysokości zasiłku dla bezrobotnych.
DW: Jakie wnioski na teraz wynikają z analizy długoterminowej?
RM: Na przestrzeni minionego dziesięciolecia przeszliśmy od rynku pracy pracodawcy do rynku pracownika. Pomimo dużego nakładu środków finansowych coraz trudniej aktywizować efektywnie osoby bezrobotne.
Jako Urząd odpowiadamy na nowe potrzeby zawodowe bezrobotnych i pracodawców, wychodzimy z inicjatywą. Rozwinęliśmy działania informacyjno-marketingowe, wprowadziliśmy ułatwienia w zakresie dostępu do ofert pracy. Prezentujemy je w wersji elektronicznej na wyznaczonym do tego portalu praca.gov.pl i Facebooku, współpracujemy z lokalnymi mediami.
W nowej rzeczywistości pandemicznej dostosowaliśmy sposób realizacji usług i instrumentów rynku pracy do potrzeb klientów. Prowadziliśmy konferencje i zajęcia poradnictwa zawodowego oraz pośrednictwa pracy on-line. Umożliwialiśmy kontakt telefoniczny zamiast wizyt bezpośrednich i składanie dokumentów z wykorzystaniem platform on-line. Tego typu działania bardzo sprawdziły się przy realizacji zadań pomocowych w ramach tzw. tarczy antykryzysowej.
Na bieżąco reagujemy również na potrzeby bezrobotnych obywateli Ukrainy. Obejmujemy ich wsparciem analogicznym jak w stosunku do wszystkich osób zarejestrowanych. Mogą oni w pełni korzystać z usług i instrumentów rynku pracy przewidzianych dla Polaków. Ułatwiamy im dostęp do ofert pracy i kontakt z pracodawcami.
DW: Przyjrzyjmy się zatem dokładniej ubiegłemu rokowi na rynku pracy. Jaki on był?
RM: Dokonując analizy działań zrealizowanych przez PUP w Ciechanowie w 2022 roku można stwierdzić, że był to wymagający, ale efektywny rok pracy. Sprawnie udzielaliśmy wsparcia pracodawcom, osobom bezrobotnych i cudzoziemcom. Wychodząc naprzeciw potrzebom lokalnego rynku pracy wspieraliśmy osoby niezarejestrowane.
Współpracowaliśmy z szkołami, urzędami, instytucjami i mediami, dbając o to, aby nasza różnorodna oferta trafiła do jak największego grona odbiorców. Rok 2022 zaczynaliśmy z prawie 3 tyś. bezrobotnych osób zarejestrowanych (2996).
Na koniec grudnia w ewidencji Urzędu pozostawały 2756 osoby, w tym 1386 to kobiety, natomiast 1370 – mężczyźni. Wśród bezrobotnych było 45 cudzoziemców. Z ewidencji wyłączono 4 078 osób, z czego największą grupę stanowiły: osoby podejmujące zatrudnienie – 2 369 (58,1%), osoby, które nie potwierdziły gotowości do podjęcia zatrudnienia – 500 (12,3%) i osoby, które odmówiły bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia odpowiedniej pracy lub innej formy pomocy – 317 (7,8 %).
DW: Jak dużo wydał Urząd w związku z osobami bezrobotnymi?
RM: W okresie styczeń – grudzień 2022 roku wypłacono zasiłki dla osób bezrobotnych oraz dodatki aktywizacyjne wraz z pochodnymi w kwocie 8 345 326,17 zł.
W 2022 roku w ramach finansowych form pomocy zaktywizowaliśmy prawie 1000 osób zarejestrowanych, angażując na wsparcie ok. 10 mln zł. Jedną z podstawowych i najważniejszych usług powiatowych urzędów pracy jest udzielanie pomocy osobom bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu pracy oraz pracodawcom w pozyskiwaniu odpowiednich pracowników przez pośrednictwo pracy. Usługa ta prowadzona jest nieodpłatnie i zgodnie z zasadami dostępności, dobrowolności, równości oraz jawności. Ww. zasady wyróżniają usługę powiatowych urzędów pracy spośród innych dostępnych na otwartym rynku usług pośrednictwa pracy.
DW: Jakie wyzwania stoją przed ciechanowskim PUP w 2023 roku?
RM: Obecnie inflacja odbija się negatywnie na wszystkich, zarówno pracownikach, jak i pracodawcach. Pracownicy mówią wprost, że to właśnie od swoich firm oczekują wyrównania skutków rosnących cen, ale pracodawcy w większości deklarują, że nie są niestety w stanie spełnić ich oczekiwań. Obawiamy się ucieczki w tzw. szarą strefę.
W ramach środków finansowych Funduszu Pracy na 2023 rok dysponujemy kwotą ponad 8 mln 696 tys. zł., planujemy zaktywizować przeszło 800 osób. Działania, z których w najbliższym czasie mogą skorzystać osoby zarejestrowane oraz pracodawcy to m.in. organizacja robót publicznych, prac społecznie-użytecznych, prac interwencyjnych. Odbędą się nabory na jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej, a także na środki na doposażenie lub wyposażenie stanowisk pracy. Będziemy zawierać umowy na organizację staży.
Przewidujemy także szkolenia indywidualne i grupowe oraz bony szkoleniowe. Zamierzamy kontynuować przyznawanie bonu zasiedleniowego dla osób do 30 roku życia. Systematycznie wspieramy lokalny rynek pracy w zakresie kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawców w ramach Krajowego Funduszu Szkoleniowego. W ramach KFS pozyskaliśmy już środki i planujemy udzielić wsparcia ok 200 osobom.
Nieustannie pracujemy nad podniesieniem jakości i efektywności świadczonych przez Urząd usług. Z dodatkowych inicjatyw kontynuować będziemy organizację „Dni Aktywności Zawodowej’’. Przewidujemy realizację kilkunastu spotkań o różnorodnej tematyce, w których będą mogli uczestniczyć zarówno bezrobotni jak i pracodawcy, przedstawiciele stowarzyszeń, fundacji czy instytucji.
DW: Jaka Będzie tematyka tych spotkań?
RM: Pierwsze spotkanie odbędzie się już niebawem, 26 stycznia, a dedykowane będzie osobom ze szczególnymi potrzebami. Planujemy po jednym spotkaniu w miesiącu. Ich tematyka to:
Luty – „Warto wiedzieć i skorzystać – usługi i instrumenty rynku pracy – wsparcie dla pracodawcy”,
Marzec – „Elastyczne formy zatrudnienia – równowaga między pracą, a życiem osobistym”,
Kwiecień – „Procedury zatrudnienia cudzoziemców „,
Maj – „Zostań swoim szefem, czyli własny biznes krok po kroku”,
Czerwiec – „W drodze do sukcesu zawodowego” – spotkanie z osobami do 30 roku życia,
Lipiec – „Inspiracje zawodowe – Gwarancje dla młodzieży” – spotkanie dla osób do 25 roku życia,
Sierpień – „Doświadczenie w cenie – senior na rynku pracy”,
Wrzesień – „Zostań żołnierzem Rzeczypospolitej Polskiej”,
Październik – „Postaw na rozwój swojej firmy z Powiatowym Urzędem Pracy”,
Listopad – „Zainspiruj się! – załóż fundację lub stowarzyszenie”.
DW: Jakie zawody są obecnie pożądane przez pracodawców, a na jakie nie ma zapotrzebowania?
RM: Roczne badanie barometru zawodów w naszym powiecie na 2022 wykazało znaczną przewagę zawodów w równowadze popytu i podaży. Nadwyżka dotyczy jedynie czterech grup zawodów, gdzie obserwujemy już nasycenie naszego rynku zatrudnieniowego, są to: ekonomiści, pracownicy ochrony, specjaliści rolnictwa i leśnictwa oraz filozofowie, historycy, politolodzy i kulturoznawcy.
Z Barometru zawodów, który jest prognozą zapotrzebowania na pracowników wynika, że w 2023 roku jest deficyt w następujących zawodach : betoniarze i zbrojarze, cukiernicy, elektrycy, kucharze, lakiernicy, lekarze, piekarze, pielęgniarki i położne. Nadwyżka natomiast dotyczy tylko dwóch zawodów: agentów ubezpieczeniowych i ekonomistów.
Patrząc perspektywicznie na rynek pracy obserwujemy narastającą potrzebę współpracy i współdziałanie wszystkich jego podmiotów, a szczególnie wypracowanie płaszczyzny porozumienia pomiędzy pracodawcami, a pracownikami z uwzględnieniem ich potrzeb zawodowych. Coraz więcej firm myśląc o zrównoważonym rozwoju świadoma jest potrzeby zmian w zakresie planowanego, a nie przypadkowego zarządzania zasobami ludzkimi.
DW: Dziękuję za wyczerpujące informacje.
RM: Dziękuję i zapraszam wszystkie osoby, które chcą uzyskać więcej informacji o naszej działalności do kontaktu z pracownikami Powiatowego Urzędu Pracy w Ciechanowie.