Narodowe Czytanie 2023 – „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej

W sobotę 9 września 2023 w tysiącach miejsc w całej Polsce i na świecie w ramach 12. edycji Narodowego Czytania wspólnie czytano powieść „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. Do takich miejsc należały również: Muzeum Romantyzmu w Opinogórze, Miejska Biblioteka Publiczna w Ciechanowie i Powiatowe Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie.

Narodowe Czytanie to coroczna, objęta Honorowym Patronatem Pary Prezydenckiej akcja wspólnego czytania wybranej lektury, do której przyłączyć się mogą wszystkie chętne osoby prywatne oraz instytucje publiczne w kraju i za granicą. Narodowe Czytanie organizowane jest od 2012 roku. 

Zostało zainicjowane lekturą „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. W 2013 roku w całej Polsce odbyło się czytanie dzieł Aleksandra Fredry, a podczas następnych edycji przeczytano kolejno: „Trylogię” Henryka Sienkiewicza, „Lalkę” Bolesława Prusa, „Quo Vadis” Henryka Sienkiewicza, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, zbiór 8 nowel (autorstwa Elizy Orzeszkowej, Marii Konopnickiej, Bolesława Prusa, Brunona Schulza, Władysława Stanisława Reymonta, Stefana Żeromskiego, Henryka Sienkiewicza i Henryka Rzewuskiego), „Balladynę” Juliusza Słowackiego, „Moralność Pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej oraz „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza.

„Nad Niemnem”, znana z lektur szkolnych powieść Elizy Orzeszkowej, została entuzjastycznie przyjęta przez recenzentów już w chwili powstania. Chwalili pomysł, kompozycję, walory artystyczne i ideowo-dydaktyczne powieści. Utwór powstawał w latach 1886–1887, a jego wersja drukowana ukazała się w 1888 roku. Miejsce akcji, przyroda, opisy charakterów i konteksty historyczno-patriotyczne rodzą porównania do „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza.

Powieść była doceniana przez kolejne pokolenia, a dzisiaj stanowi znakomity dokument epoki, barwnie opisujący obyczajowość nadniemeńskiej prowincji u schyłku XIX wieku, którą odwiedzają też światowi bywalcy. Filmowe walory powieści odkryto już w Drugiej Rzeczypospolitej. Pierwszą ekranizację ukończono w 1939 roku, ale obraz zaginął w czasie II wojny światowej.

Kolejna ekranizacja powstała w połowie lat 80. XX wieku. W 2023 roku obchodzimy 160. rocznicę Powstania Styczniowego. W „Nad Niemnem” przewijają się motywy powstańcze, zachęcając nas dziś do refleksji nad tym okupionym ofiarami zrywem narodowym.

Narodowe Czytanie w Muzeum Romantyzmu w Opinogórze zostało zorganizowane we współpracy z Gminną Biblioteką Publiczną w Opinogórze Górnej. Oprawę muzyczną wydarzenia zapewnili Sandra Pszczółkowska i Igor Krajewski. Od godziny 14.00 w oficynie muzealnej, uczestnicy za pośrednictwem wspólnej lektury oraz muzyki opowiadali o polskiej tradycji i historii.

Wśród lektorów znaleźli się m.in. Wójt Gminy Opinogóra Górna Piotr Czyżyk, przewodnicząca Rady Gminy Opinogóra Górna Jolanta Grochowska, ksiądz Zbigniew Rembała, ksiądz Wacław Michalski, literaci: dr Teresa Kaczorowska, Barbara Sitek-Wyrembek, dyrektorzy gminnych jednostek, uczniowie, przedstawiciele organizacji z terenu gminy.

Następnie odbył się wernisaż wystawy czasowej „Powstanie styczniowe –  Czas chwały i żałoby 1863-1864”, który znakomicie wkomponował się w tematykę tegorocznej lektury Narodowego Czytania. Na wernisażu zostały przedstawione wybrane eksponaty, bezpośrednio związane ze styczniowym zrywem niepodległościowym, pochodzące ze zbiorów Muzeum Romantyzmu w Opinogórze oraz Muzeum Niepodległości w Warszawie.

Zaprezentowano m.in. obrazy i grafiki uznanych artystów: Artura Grottgera, Jana Rosena, Aleksandra Sochaczewskiego, Michała Ichnowskiego czy też ucznia Jana Matejki – Jana Styki. Znalazły się wśród nich między innymi portret Romualda Traugutta oraz popiersie Jarosława Dąbrowskiego.

Przedstawiono również dokumenty Rządu Narodowego, rozkazy, banknoty, ulotki i odezwy kierowane do różnych grup społecznych oraz patriotyczne akcenty z codziennego życia w okresie powstania np. biżuteria, kalendarz, album ze zdjęciami, pocztówkami. Wystawę można oglądać do 31.01.2024 r, a jej głównym zadaniem jest przypomnienie o tym wyjątkowym okresie w polskiej historii, który odcisnął głębokie piętno na polskim społeczeństwie 2 połowy XIX i początku XX wieku.

Kolejną placówką kultury, w której zabrzmiało „Nad Niemnem” była Miejska Biblioteka Publiczna w Ciechanowie. Wydarzenie zorganizowane zostało we współpracy ze Związkiem Literatów na Mazowszu. O godz. 15.00 licznie zgromadzonych słuchaczy i lektorów powitała Dyrektor MBP Alicja Wodzyńska.

Spotkanie rozpoczęło się koncertem w wykonaniu Michała Kaszubowskiego (piano) i Tomasza Kaszubowskiego (gitara). Artyści zagrali utwory muzyki klasycznej, m.in.: „Życzenie” i „Mazurek As-dur” F. Chopina, „Marsz A-dur” Jana Nepomucena Bobrowicza, kompozycje własne.

Do wspólnego czytania zaangażowało się wiele osób, przedstawicieli różnych grup wiekowych i zawodowych, wśród których znaleźli się: Dyrektor MBP Alicja Wodzyńska, członkowie i sympatycy Związku Literatów na Mazowszu – m.in. prezes ZLM Teresa Kaczorowska i goście z USA oraz Niemiec, dyrektorzy ciechanowskich placówek edukacyjnych, radni, seniorzy, bibliotekarze, czytelnicy, pedagodzy, sportowcy, uczniowie, nauczyciele, pisarze, dziennikarze. Na zakończenie wydarzenia ponownie wystąpili artyści, tym razem z utworami Szymanowskiego oraz Schwertbergera.

Narodowe Czytanie odbyło się również w Powiatowym Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie, które zorganizowało wydarzenie wspólnie z Powiatową Biblioteką Publiczną. Spotkanie rozpoczęło się o godz. 16.00 i towarzyszyły mu przerywniki muzyczne na skrzypcach i harmonii. Fragmenty „Nad Niemnem” czytali m.in. Anna Smolińska – Dyrektor PCKiSz,  bibliotekarze, literaci, artyści, dziennikarze.

Do akcji zaangażowała się również Poseł na Sejm RP Anna Cicholska, która skomentowała wydarzenie następującymi słowami: „Czytamy teksty Elizy Orzeszkowej z „Nad Niemnem”. Cieszę się bardzo, że mieszkańcy przyszli całymi rodzinami, zarówno młode małżeństwa z małymi dziećmi, jak i seniorzy, ludzie różnych profesji.

Ja również miałam taką przyjemność, czytać tekst „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. Dla mnie to było wielkie przeżycie. To jest wspaniała inicjatywa, która ma na celu promowanie czytelnictwa, szczególnie wśród dzieci i młodzieży. W każdym miejscu naszej Ojczyzny dzisiaj odbywają się plenerowe spotkania, gdzie mieszkańcy, uczniowie czytają teksty.

To jest wspaniała inicjatywa godna naśladowania w każdym następnym roku. Szczególnie w dobie, gdzie bardzo modny jest internet, gdzie młodzież szybko, nie tyle czyta lektury, co po prostu tylko aby streszczenia przygotowuje. Rzadko w tej chwili zdarza się, aby młodzież szkół podstawowych i ponadpodstawowych w całości przeczytała lektury. I to ma na celu też zachęcić młodzież, do tego aby wgłębiła się w tajniki naszej pięknej polskiej literatury, żeby po prostu zaszczepić umiłowanie do czytelnictwa, żeby można było kupować książki, żeby stały się bardziej atrakcyjne biblioteki”.

Za rok kolejna 13. odsłona Narodowego Czytania, podczas którego będzie czytany „Kordian” Juliusza Słowackiego.

Za rok kolejna 13. odsłona Narodowego Czytania, podczas którego będzie czytany „Kordian” Juliusza Słowackiego.

Zdjęcia: Ciech24.pl