Koncert „Z kolędą przez Europę” i Nagroda Zygmunta dla Romana F. Kochanowicza

W niedzielę 10 grudnia 2023 w Muzeum Romantyzmu w Opinogórze odbył się koncert „Z kolędą przez Europę” w wykonaniu Chóru Kameralnego Collegium Musicum Uniwersytetu Warszawskiego pod dyrekcją Andrzeja Borzyma. Po koncercie nastąpiło wręczenie Nagrody Zygmunta wieloletniemu Dyrektorowi Muzeum Romantyzmu Romanowi Feliksowi Kochanowiczowi. Kolejnym wydarzeniem była Galeria Jednego Obrazu, podczas której zaprezentowano obraz Wojciecha Kossaka zatytułowany „Zdobycie ostatniej baterii w wąwozie Somosierra”.

Chór Kameralny Collegium Musicum UW został założony w 1994 r. przez wykładowców, pracowników i absolwentów Uniwersytetu Warszawskiego. Jest wolnym akademickim stowarzyszeniem, dającym amatorom szansę wykonywania muzyki na profesjonalnym poziomie, nawiązującym do średniowiecznej tradycji collegium musicum. Chór występuje w Warszawie – na Uniwersytecie i nie tylko, bywa w całej Polsce, bierze udział w wielu ważnych imprezach muzycznych.

Andrzej Borzym w 1981 roku uzyskał dyplom na Wydziale Wychowania Muzycznego Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie w klasie dyrygowania prof. Henryka Wojnarowskiego. Ukończył również z wyróżnieniem Podyplomowe Studium Chórmistrzowskie przy Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy.

Jako instrumentalista współpracował z wieloma warszawskimi teatrami, a także z artystami związanymi z nurtem piosenki poetyckiej i aktorskiej. Jest autorem m.in. chóralnego cyklu Trzech miniatur, do słów Ancji Łabuszewskiej napisał poemat muzyczny Czasem oraz Suitę dla niegrzecznych dzieci. Dokonał chóralnych aranżacji piosenek Jerzego Wasowskiego i Jeremiego Przybory, a także wielu popularnych polskich kolęd. Za wieloletnią działalność pedagogiczną został uhonorowany Nagrodą Ministra Kultury RP oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi, zaś za pracę z uniwersyteckimi chórami – Medalem Uniwersytetu Warszawskiego i Nagrodą Rektora UW.

Artyści swoim koncertem wprowadzili uczestników w świąteczny nastrój. W programie znalazły się kolędy:

• Przybieżeli do Betlejem – muz. i sł. trad., opr. Włodzimierz Sołtysik
• Ya viene la vieja – kolęda hiszpańska, opr. Eduardo Cifre
• Nadal – kolęda z Minorki, opr. Baltasar Bibiloni
• Natale – kolęda włoska, muz. Alfonso Maria Liguori (1696-1787), opr. Stanisław Głowacki
• Il est ne, le divin Enfant – kolęda francuska, opr. Wiesław Mieczkowski, Andrzej Borzym
• Entre le boeuf et l’âne gris – kolęda francuska, opr. – autor nieznany
• Joy To The World – kolęda angielska, muz. Lowell Mason (1792-1872), sł. Isaac Watts
• Es ist ein Ros’ entsprungen – kolęda niemiecka, opr. Michael Praetorius
• Maria Panna dziecię tuli – kolęda węgierska,muz. Lajos Bardos (1899-1986), sł. polskie Wojciech Jankowski
• Hajej, nynej, Ježíšku – kolęda czeska, opr. autor nieznany
• Oj w Jeruzałymi rano zadzwoniły – szczedriwka ukraińska, opr. Andrzej Borzym
• Nebo jasni zori wkryły – szczedriwka ukraińska, opr. Andrzej Borzym
• Wśród nocnej ciszy – muz. i sł. trad., opr. Andrzej Borzym
• Lulajże, Jezuniu – muz. i sł. trad., opr. Andrzej Borzym
• Bóg się rodzi – muz. trad., sł. Franciszek Karpiński, opr. Włodzimierz Sołtysik

Wiesława Krawczyk – Radna Sejmiku Województwa Mazowieckiego i Roman Feliks Kochanowicz (fot. Michał Krzyżanowski).

Następnie przyszedł czas na wręczenie Nagrody Zygmunta wieloletniemu Dyrektorowi Muzeum Romantyzmu Romanowi Feliksowi Kochanowiczowi. Uroczystość rozpoczęła Monika Salamon – Miłoboszewska Dyrektor Muzeum Romantyzmu w Opinogórze.

„Grudzień to czas niespodzianek, prezentów i w tym właśnie czasie pragniemy świętować 10. jubileuszową edycję Nagrody Zygmunta. Inicjatorem i organizatorem Nagrody Zygmunta jest Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Pierwsza edycja miała miejsce w 2014 roku, dziś mamy dziesiątą jubileuszową edycję. Nagroda przyznawana jest corocznie za wspieranie idei ochrony rodu Krasińskich, rozpowszechnianie wiedzy o Zygmuncie Krasińskim i jego twórczości oraz o miejscu, w którym żył i tworzył – Opinogórze. Za krzewienie postaw mających swe źródło w epoce romantyzmu, za pomoc w realizacji działań statutowych Muzeum Romantyzmu w Opinogórze, popularyzację działań ogólnokulturowych Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. (…)

Nikt z członków kapituły nagrody nie miał wątpliwości, kto powinien zostać laureatem 10. jubileuszowej edycji Nagrody Zygmunta. Wybór był oczywisty – za niemożliwe do zmierzenia w żaden sposób i żadną miarą zasługi na rzecz Muzeum Romantyzmu w Opinogórze, w trakcie prawie dwóch dekad pracy na stanowisku Dyrektora Muzeum Romantyzmu w Opinogórze, laureatem 10. jubileuszowej edycji Nagrody Zygmunta został Roman Feliks Kochanowicz.” – mówiła  Monika Salamon – Miłoboszewska.

Przytoczyła treść uchwały w sprawie wyboru laureata 10. edycji Nagrody Zygmunta w Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Przedstawiła przy tym sylwetkę laureata:

Urodzony w Krasnosielcu, historyk, muzeolog, konserwator Zabytków. Absolwent KUL oraz studiów podyplomowych na Uniwersytecie w Toruniu, Politechnice Warszawskiej, SGH i PAN. Drogę zawodową rozpoczął jako nauczyciel historii w Liceum Ogólnokształcącym w Ostrołęce. Przerwał nauczanie, by wraz ze Stefanem Gołębiowskim, byłym poetą i posłem, tłumaczem Horacego zorganizować Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu. Kierował nim przez 20 lat. Opuścił Mazowsze na 3 lata (1995-1998), by zarządzać zamkiem górskim w Niedzicy k. Czorsztyna. Przekształcił go z Domu Pracy Twórczej w Muzeum – Zamek, udostępniając zwiedzającym. W 1998 r. wrócił do Bieżunia, by przez kadencję pełnić funkcję burmistrza. Następnie przez blisko 20 lat był dyrektorem Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Z dniem 24 lutego 2023 przeszedł na emeryturę.

Człowiek działania. W Niedzicy odbudował górny zamek z funduszy budowy Zapory Czorsztyńskiej, w Bieżuniu zadbał o oczyszczalnię ścieków i kanalizację miasta. W Opinogórze przywrócił w przestrzeni funkcjonujące tu niegdyś obiekty, takie jak: Dwór, zabudowania folwarczne, Oranżeria, Domek Ogrodnika oraz zrealizował projekty, które planowali Krasińscy, takie jak prace konserwatorsko-remontowe, którym poddano krypty grobowe Krasińskich oraz zabytkowe nagrobki na opinogórskim cmentarzu.

W wyniku podjętych działań powstała tzw. „krypta trzeciego wieszcza”, gdzie umieszczono pomnik nagrobny Zygmunta Kraińskiego – inicjatywę podjętą przez Adama Krasińskiego (wnuka Zygmunta Krasińskiego), która niestety wcześniej nie doczekała się realizacji. 21 nagrobków na cmentarzu w Opinogórze – osób związanych z rodem Krasińskich, odzyskało swoją świetność czyniąc z tego miejsca jedną z najbardziej zadbanych nekropolii w Polsce. W czasie pełnienia funkcji dyrektora przez p. Romana Feliksa Kochanowicza, rewaloryzowano park, który został ogrodzony, stworzono w nim alejki i poddano zabiegom remontowym, zbudowano parking przy kościele opinogórskim.

Roman Feliks Kochanowicz wyróżniał się szczególną dbałością o zbiory Muzeum. Z jego inicjatywy pozyskiwano muzealia w drodze kupna, darowizn i depozytów. Dzięki temu ekspozycje muzealne budzą dziś podziw i uznanie wśród zwiedzających, będąc doskonałym świadectwem epoki romantyzmu, którą Roman Feliks Kochanowicz zawsze we właściwy i godny naśladowania sposób kultywował.

Wyróżniony wieloma odznaczeniami, m.in. Zasłużony dla Kultury Polskiej, Złotą Odznaką „Za opiekę nad zabytkami”, Brązowym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz Złotym i Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Członek Zarządu Głównego Stowarzyszenia Muzealników Polskich w Krakowie. Przewodniczący komisji rewizyjnej Stowarzyszenia Muzealników Polskich Oddział Mazowiecki.

Roman Feliks Kochanowicz (fot. Michał Krzyżanowski).

Nagrodę wręczyli Wiesława Krawczyk – Radna Sejmiku Województwa Mazowieckiego oraz ubiegłoroczni laureaci Joanna i Bronisław Szmitowie.

„Po raz kolejny dziękujemy p. Dyrektorowi, za to czego dokonał przez te 20 lat dla naszej placówki Samorządu Województwa Mazowieckiego, czyniąc tą placówkę znaną nie tylko w Europie, jako jedyną w Polsce. To właśnie nasza duma i zasługi naszych wspaniałych dyrektorów.

Dyrektor Kochanowicz świetnie przygotował również do pełnienia tej roli p. Dyrektor Monikę Salamon-Miłoboszewską, za co też jesteśmy wdzięczni. To godna następczyni. Nie bez przyczyny pierwszym laureatem tej nagrody jest Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik. Wszyscy jesteśmy zgodni, że to właśnie dzięki Samorządowi Wojewódzkiemu zarządzanemu przez Marszałka Adama Struzika, udało się zbudować takie oto Muzeum – „perełkę romantyzmu” na Mazowszu.” – mówiła radna, a następnie odczytała list Marszałka Województwa Mazowieckiego, który nie mógł być obecny na uroczystości.

„Z wielką przyjemnością uzyskałem informację, że kapituła dostrzegła moje dwudziestoletnie działania na rzecz rodu Krasińskich. Moje pierwsze spostrzeżenie, kiedy tu przyszedłem, to doszedłem do wniosku, że moje zawołanie w pracy to będzie: „Przeszłość dla przyszłości”, ratować to co było, co co mogło się stać i nie stało z różnych względów, przywracać tą pamięć, bowiem ród Krasińskich to był jeden z najwspanialszych rodów dawnej Rzeczpospolitej.

Dziękując kapitule, chciałbym powiedzieć, że to nie tylko moja zasługa. To byłoby niemożliwe, bo czas indywidualistów już dawno się skończył. Teraz największą wartością powinna być praca zespołowa. I u nas ta praca zespołowa dała efekty.” – mówił laureat i dziękował pracownikom, kierownikom Muzeum, księdzu proboszczowi parafii opinogórskiej Jarosławowi Arbatowi (obecnie proboszcz kolegiaty pułtuskiej), Samorządowi Województwa Mazowieckiego, obecnej dyrekcji.

Spotkanie zakończyła Monika Salamon – Miłoboszewska po raz kolejny dziękując Romanowi Kochanowiczowi oraz składając świąteczne życzenia.

Obraz jest najnowszym nabytkiem Muzeum Romantyzmu w Opinogórze sfinansowanym ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.

Wojciech Kossak żył w latach 1856/1942 i powszechnie jest uważany za jednego z najbardziej znanych polskich malarzy, których jednym z głównych tematów malarskich był koń. Stworzył setki wyjątkowych obrazów pokazujących kawalerię, dżokejów czy też amazonki. Jeżeli myślimy o malarstwie polskim przełomu XIX i XX wieku tworzonym „ku pokrzepieniu serc” Wojciech Kossak na pewno będzie takim twórcą. Temat bitwy pod Somosierrą był mu bliski, pierwsza jego praca na ten temat powstała w 1885 r. W listopadzie 1899 r. Kossak wraz z Michałem Wywiórskim udał się do Hiszpanii w celu przeprowadzenia dokładnej dokumentacji miejsca bitwy oraz okolicy. Studia te miały im pomóc w stworzeniu Panoramy Bitwy pod Somosierrą. Przypomnijmy, że wcześniej Kossak dał się poznać jako współtwórca Panoramy Bitwy pod Racławicami (Styka), a także Panoramy Berezyny (Fałat). Niestety do Somosierry powstał jedynie szkic, który obecnie prezentowany jest w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej w Przemyślu.

W 1907 r. w oparciu o wiedzę zdobytą w Hiszpanii oraz po studiach źródeł dotyczących samej bitwy Kossak stworzył prezentowany obraz. Od razu zwraca on na siebie uwagę wyjątkową ramą. Jest to tzw. rama architektoniczna, złocona, stworzona w pracowni Karla Jandera w Wiedniu w 1907 r. 

Obraz Wojciecha Kossak pokazuje moment ataku szwoleżerów na ostatnią baterię i wycofujących się z niej hiszpańskich powstańców. Scena ta jest bardzo dynamiczna. Pole walki otulone jest dymem czarnoprochowym powstałym na wskutek wystrzału z baterii obrońców oraz poszczególnych wystrzałów z karabinów i pistoletów obrońców. Dym unosi się wokół walczących, z niego też wyłaniają się rozpędzeni szwoleżerowie, który zaciekle szablami wyrąbują sobie kolejne metry wąwozu.

Walczącymi kawalerzystami są podkomendni Andrzeja Niegolewskiego, który poprowadził decydujący o zdobyciu IV baterii atak. Niestety tuż po zdobyciu armat Niegolewski padł na ziemię przywalony swoim postrzelonym wierzchowcem. Na szczęście przeżył, jego heroizm i odwaga zostały nagrodzone przez cesarza Napoleona przyznanym mu na polu bitwy Orderem Legii Honorowej.      

Patrząc na obraz można zobaczyć dokładnie taki sam krajobraz, jaki przedstawiony jest przez Kossaka i Wywiórskiego w ich Szkicu do Panoramy: strzeliste topole rosnące wzdłuż kamiennych murków wytyczających trakt biegnący przez kastylijskie góry są na obu płótnach identyczne.

Zdobycie przez wojska napoleońskie wąwozu Somosierry jest tematem, który szczególnie mocno wybrzmiewa w Opinogórze. W Opinogórze, w której spoczywa gen. Wincenty Krasiński – twórca oraz dowódca tej jednostki, która od momentu jej powołania 6 kwietniu 1807 roku w Kamieńcu Suskim aż do ostatnich wystrzałów bitwy pod Watreloo towarzyszyła Napoleonowi I Bonaparte. To właśnie szwoleżerowie swoją brawurową szarżą w listopadzie 1808 r. zdobyli heroicznie bronioną przez Hiszpanów najkrótszą drogę do Madrytu wiodącą przez Góry Kastylijskie.

Somosierra, gen. Wincenty Krasiński i malarstwo są to tematy ściśle łączące się z postacią Wojciecha Kossaka. Malarz urodził się w Paryżu, a jego ojcem chrzestnym został Horacy Vernet. Vernet był jednym z najbardziej znanych francuskich batalistów I poł. XIX wieku. On to miedzy innymi namalował na zamówienie gen. Krasińskiego obraz „Bitwa pod Somosierrą” którego centralną postacią został nieuczestniczący w bitwie gen. Krasiński.

Źródło: Muzeum Romantyzmu w Opinogórze

Zdjęcia: Ciech24.pl i Michał Krzyżanowski – Muzeum Romantyzmu w Opinogórze